تاريخ آوج
در مورد سابقه تاریخی این منطقه روایات متعدد و آثار باستانی و تپههای باستانی گوناگونی در اقصی نقاط وجود دارد، که هر کدام علاوه بر روایات مختلف شاهدان عینی میباشند و برخی از روایات سابقه تاریخی این منطقه رابه دوران مادها (۷۰۸ قبل از میلاد) میرساند وهمجنین ساسانیان نیز این منطقه دارای موقعیت ممتای بوده است و در نهایت در سال ۲۴۱ه. ق به قزوین ملحق میشود. از سیر و تحول تاریخی آوج که به آن خرقان گفته میشود، اطلاعات دقیق ومعتبری در دست نیست لیکن درمورد منطقه روایات متعددی وجود دارد که برخی از آنها قدمت این ناحیه را به دوران ماد میرساند. در گیریهایی که بین آشوریها و مادها بوجود آمد عده زیادی از مادها کشته شدند ولی مادها دست از مقابله بر نداشتند ودر بازگشت راه را بر قوای آشور درمنطقه کوهستانی میان قزوین و همدان بستند ولی مادها از آشوریها ضرات شدیدی خوردند که محل کوهستانی درگیری این دو قوم در کوهستانهای آوج بوده است.
خرقان ناحیهای بوده حد فاصل بین قزوین و همدان وری وچنانچه گذشت همواره بین حکام همدان و قزوین بر سر تصرف آن کشمکش بوده و لیکن غالبا جزء سرزمین قزوین محسوب می شده است. در کتب تاریخی که از فتح ناحیه همدان و قزوین در موقع حمله اعراب یاد میکنند به اسامی نقاطی چون دشتبی، قاقازان و خرقان برخورد میکنیم که نشان میدهد این نواحی قبل از حمله اعراب به ایران دارای موقعیت ممتازی بوده است. با انتخاب سلطانیه بعنوان پایتخت در زمان سلجوقیان و ایلخانان این محل بصورت شبکه راهها درآمد و برخی از مسیرها تغییریافت، چنانچه از حلوان راهی به همدان میآمد وازآنجا به سلطانیه میرفت. شاهراه همدان به سلطانیه در زمان مغول ساخته شد. شاهراه مزبور بجای آنکه از طریق ساوه به ری برود مستقیما بطرف شمال و از راه درگزین وخرقان به سلطانیه میرفت و بنابر این از هیچ یک از شهرهای بزرگ عبور نمیکرد.
راه شرقی از سلطانیه به صائین قلعه (قهود سابق) ابهر و خرقان می رفته و در خرقان راه دو شعبه میشد. یکی از کوههای خرقان گذشته و در رزن به راه ری-ساوه متصل می گشته و دیگری از طرف اشتهارد به تهران و ری و از آنجا به خراسان می رفته است. با توجه به آثار چشمگیر و ارزنده معماری مربوط به قرن پنجم دراین ناحیه میتوان گفت که در زمان سلجوقیان نیز منطقه مزبور دارای موقعیت ممتاز بوده است از اهمیت این ناحیه با توجه به موقعیت خاص آن که در مسیر راه قزوین همدان قرار داشته در دورانهای بعد نیز کاسته نشد چنانکه وجود کاروانسرای شاه عباسی در آوج دال بر این مدعا میباشد.
در دوران سلجو قیان و ایلخانان که کشمکشهای مذهبی وجود داشت، این منطقه یکی از مراکز مهم شیعه نشین بوده است و مدرسه علیشاهی (در قرن پنجم هجری) شهر آوج مرکز تجمع علما و فضلا بوده که دانشمندانی همچون سید تاجالدین آوجی را پروانده است که در دستگاه الجایتو مقام صدارت را داشته وباعث شد تا شاه مذکور مذهب شیعه را بپذیرد.
ناحیه کوهستانی پهناوری که یونانیان آنرا مدیا (madia) میگفتند و از باختر به جلگههای بینالنهرین و از خاور به کویر بزرگ ایران محدود میشد نزد جغرافی نویسان عرب به نام ایالت جبال معروف بوده که آوج نیز تحت عنوان خرقانین و آوه شمالی چزء ایالت جبال محسوب می شده و آوج جزء نواحی شمالی همدان بنام ولایت خرقان بوده است.
ناحیت اعلم همان است میان همدان و زنجان و خرقان که غالبا خرقانین خوانده میشود این ناحیه اعلم مشتمل بر چندین دهکده است که حمداله مستوفی سیاهه آنها را ذکر نموده و شهر عمده آن را آوه یا به آبه همدان میباشد. تا میان آن و آوه ساوه اشتباه نشود این آوه شمالی را بصورت آوا نیز ثبت شد. یاقوت حموی و مقدسی نیز در قرن چهارم بدان اشاره کردهاند.
حمدالله مستوفی در نزهة القلوب مینویسد :
خرقانین ولایتی است چهل پاره دیهٔ است واز اقلیم چهار هوایش به سردی مایل است و آبش از چشمهها که از آن کوهها بر میخیزد.
مواضع آبه (آوه یا آوج) اردان (اروان) گلچین (کلنجین) و طشکری (طبلشکین) و سیف آباد که معظمات قرای آن و حقوق دیوانی آن نه هزار و پانصد دینار است و آوه (آوج) به عنوان شهری یاد میکند که در عهد او دارای بارو بوده است.
ناحیت خرقان به جهت مو قعیت طبیعی خود غالبا بصورت ییلاقی و اردوگاه نظامی مورد استفاده حکام قرار میگرفت چنانچه در وقایع سال ۸۷۱ هجری میخوانیم میرزا مظفرالدین جهانشاه پادشاه ترکان برای اجتماع، سردران به بلاد آذربایجان و عراق فرستاد و بنا بر فرمان محمد میرزا از اصفهان و سایر امرا و تیول داران با خود فراوان به اردوی همایونی ملحق شدند. پادشاه جهانشاه احشام تراکمه را کوچانیده واز ییلاق خرقان با عظمت و شوکت تمام به جانب بغداد نهضت نمود.
در وقایع سنه ۹۱۶ آمده است که شاه اسماعیل صفوی در این سال در خرقان تجهیز لشکر نموده وبه قصد سرکوبی حکام اوزبکیه به سوی خراسان رهسپار شد. و شمار لشکریانی که در این منطقه به لشکریان شاه اسماعیل اضافه میشود بالغ بر ۱۰۰۰نفر بوده است.
در دوره قاجاریه با بر گزیده شدن تهران بعنوان پایتخت و تغییراتی که در زمینه واحدهای وابسته به قزوین بوجود آمد. برخی از آنها از سرزمین مزبور جدا گشته واز نظر سازمان تشکیلاتی مملکتی جزء خاک تهران گردیدند. وبرخی از دیگر، چون ابهر و قسمتی از خرقان ضمیمه خمسه و زنجان شدند. ناحیه خرقان اصولا درمنطقهٔ کوهستانی واقع شده و ارتفاعات آن به نواحی کوهستانی ایران مرکزی متصل میشوند.
نظرات شما عزیزان:
پاسخ:خواهش ميكنم.اين حداقل كار منه.